โดย...อาจารย์ษณอนงค์ คำแสนหวี

ถ้าพูดถึงคำโบราณ ถ้าปลูกมะยมก็จะมีคนนิยม  ถ้าปลูกขนุนก็จะมีคนสนับสนุน หรือว่าปลูกต้นมะขามก็จะเป็นที่น่าเกรงขาม  นี่เป็นลักษณะคติความเชื่อของไทยๆ ซึ่งผู้ใหญ่ถือเอาความเชื่อเป็นสำคัญ  กับคนโบราณ คุณย่า คุณยายของเรา สมัยก่อนมีเพลงยาว ก็เหมือนกับจีนมีกวี จะเรียกอะไรก็เรียกเป็นมงคล  จะแต่งกลอนอะไร ก็ใช้ภาษาสุภาพ  ซึ่งผิดกับปัจจุบันที่มีความนิยมตรงกันข้าม  สมัยก่อนอะไรก็จะเรียกดอกฟ้า เฟื่องฟ้า ราชาวดี  ชื่อที่เป็นมงคล เพราะฉะนั้นเวลาเราจะปลูกต้นไม้อะไร ถ้าคิดไม่ออก เอาต้นมะยมสิ อันนั้นไม่ใช่หมายความว่าจะดี  แต่ว่าจะปลูกอะไร ก็เอาต้นที่มีชื่อความหมายดีก็แล้วกัน 

อย่างมะยมก็ไม่ได้ถือว่ามีหนาม  เราไม่ได้นึกถึงเหตุที่จะต้องจะเป็น แต่เรานึกถึงเหตุที่ให้เป็นมงคล  อาจจะเป็นเพราะว่าถ้านึกอะไรไม่ออก ก็ขอพูดวาจาที่เป็นมงคลไว้ก่อน ขอคิดดีไว้ก่อน  ถ้าอะไรที่ตกๆก็อย่าไปทำ  คือ  มีวาจาสุภาพ  ปิยวาจา เลือกแต่คำพูดที่เป็นมงคลให้กับลูกหลาน ไม่พูดจาหยาบคาย เพราะปากนั้นต้องให้พร  ถ้าปากไม่เป็นมงคลพูดแต่เรื่องไม่เป็นมงคล จะให้พรใครได้

 ดังนั้น คนโบราณจึงสอนให้มีปิยวาจา ด้วยศาสนา ด้วยประเพณี  เพราะฉะนั้น คำพูดจึงละเมียดละไม   เมื่อลูกหลานมาถามว่าปลูกอะไรดี  ปลูกมะยมสิลูก มันจะได้มีคนนิยม  นั่นคือการอวยพร ไม่ใช่ว่าต้นมะยมทำให้คนนิยม  ต้นมะขามทำให้คนเกรงขาม  แต่เป็นคำพูดที่คล้องจอง

ที่บอกว่า ต้นไม้มีอิทธิพล คือเริ่มตั้งแต่การจัดสวน และไม้ที่เป็นลักษณะในโครงสร้างในตัวมันเองอย่างเช่น  ต้นชวนชม สมัยก่อน คนใช้ปริศนาคุยกัน ใช้เพลงยาว  ชวนชมก็คือชวนมาชม ก็เลยไม่ปลูกหน้าบ้านที่มีลูกสาว แต่ว่าในลักษณะของฮวงจุ้ย ฟอร์มของมันเป็นฟอร์มที่เหมือนไม้ปีศาจ คือ  สมัยก่อนกลางคืนไม่มีไฟฟ้าสว่างไสว  เห็นเป็นแต่เงาต้นไม้ตะคุ่มๆ เงาของชวนชมมันเหมือนแขนขา  คือ  ถ้าอยู่ในบ้านมันก็เสียสุขภาพจิต เพราะเรามองออกไปก็เห็นเหมือนว่ามีตัวอะไรหรือเปล่า ทำนองนั้น 

ส่วนต้นเฟื่องฟ้าก็ชื่อเพราะ  แต่ไม่ควรที่จะปลูกติดหน้าต่าง ทำให้สายตาเสียเพราะว่าดอกมันใหญ่และดอกมันถี่ๆกัน  แถมมีหนามแหลมอีก  

อีกประการหนึ่ง ถ้าเราเดินทางมากๆ เคยเข้าป่าเขา เราจะเห็นว่า เฟื่องฟ้าเจริญในที่ร้อน ในที่กันดาร  เรามาปลูกในบ้าน มันก็หมายถึง ร้อน กันดาร  ยิ่งปลูกใกล้ๆห้องเด็ก เด็กจะเป็นคนร้อน  แล้งน้ำใจ  แห้ง  และยังมีลักษณะเป็นไม้หนาม เป็นไม้ที่ทำให้สายตาเสียอีกต่างหาก

แต่จะสังเกตว่าเฟื่องฟ้าจะขึ้นงอกงามดีตรงเกาะกลางถนน และบรรยากาศโดยรอบจะร้อนระอุอบอ้าว  ในความหมายตรงนั้น เฟื่องฟ้าถ้าปลูกในข้างทางจะเป็นทางไปสู่ฟ้า มันก็จะมีความหมาย 

สุดท้ายใกล้บ้าน ปลูกราชาวดี คือ  หอมเย็นกลางวันกลางคืน ดอกราตรี เอาความสอดคล้องไม่ใช่แค่ชื่อ แต่มันเป็นความเป็นตัวของมันเอง แต่ถ้าจะเอาชื่อจริงๆ อย่าง  เธออย่าลืมฉันนะจ๊ะ เราก็ยื่นดอก forget me not แต่ไม่ใช่ปลูกแล้วอย่าลืมฉันตลอดกาลมันเป็นไปไม่ได้  สมมติว่าเราอยากจะปลูกต้นไม้อันนี้เพราะว่าแฟนให้มา  ดอก forget me no tอย่าลืมฉันเห็นหน้าทุกวัน  มอร์นิ่งกลอรี่ ก็เห็นตอนเช้า  เราจะเห็นว่าชื่อสอดคล้องกับความเป็นไปของดอกไม้มันถึงจะเกิดผล 

ชื่อแต่ละชื่อจะสอดคล้อง  อย่างดอกเข็มคือปัญญาอันแหลมคม จะใช้วันไหว้ครู  แต่ถ้าปลูกเข็มไว้ในบ้านที่ทำการค้าไว้เยอะเลย  เวลาเราจะทำอะไรเราไม่ต้องไหว้ครูตลอดหรือ แต่ให้ปลูกเข็มขาวเข็มเหลือง พวกนี้จะเป็นสมุนไพรด้วย  เข็มแดงก็ปลูกข้างๆเพื่อปกป้อง คือใช้ปัญญาในการพิจารณาว่าควรปลูกหลังบ้านในบางที่

 อย่างต้นชบาแดง สมัยก่อนเวลาจะไปลานประหาร  นักโทษประหารจะเหน็บดอกชบาแดงไว้ข้างหู  คนโบราณก็เลยบอกว่าอย่าเอาชบาแดงมาปลูก เพราะว่ามันทำให้คนในบ้านมีคดีความ  คือ มันเป็นสิ่งที่สืบทอดมาจากพฤติกรรม  ประเพณี  ความเชื่อ เขาจึงไม่นิยมกัน  ตรงนี้ก็เหมือนกับคนที่เขาได้รับทราบ ได้รับรู้ความเชื่อมาแบบนี้ เขาก็จะทักเราแบบนี้ตลอด มันเหมือนกับเราถูกแช่งด้วยวาจาไม่เป็นมงคลตลอดเวลา 

สมมติว่าปลูกชบาแดง คนเก่าแก่ที่เขาเห็นเขาก็จะทักตลอด บ้านทัดชบาแดง แต่ถ้าเกิดอีก 100 ปีข้างหน้า ประวัติศาสตร์ตรงนี้เด็กไม่ได้เรียน มันก็จะหายไป  ชบาอาจจะกลายเป็นดอกไม้ที่สูงส่งขึ้นมา มันก็เปลี่ยน เพราะฉะนั้น ฮวงจุ้ยจะมีองค์ประกอบคือ  ประเพณี วัฒนธรรม  ความเชื่อจะไม่ขัดต่อสิ่งเหล่านี้ในขณะนั้น จัดว่าเป็นฮวงจุ้ยที่ดี เพราะฉะนั้นในเรื่องของต้นไม้ก็ต้องดูตรงนี้ด้วย 

แต่โดยรวมแล้ว ที่อาจารย์แนะนำ จะไม่มานั่งพูดถึงต้นไม้ทีละต้น คือ จะตั้งชื่อเองก็ได้ถ้ามันไม่ขัดกับประเพณีความเชื่อ อาจารย์ก็จะไม่ห้าม  อย่างเช่น เขาบอกว่าตรงนี้ไม่ดีเพราะประเพณีสืบต่อมา ก็ต้องเอาตามนั้น

โปรดติดตามตอนต่อไป